احکام تیمم

تيمم و احكام آن

موارد تيمّــم

مسأله 612ـ در هفت مورد بايد بجاي وضو يا غسل تيمّم كرد:

اوّل از موارد تيمّم

در جايي كه تهيه آب به اندازه وضو يا غسل ممكن نيست.

مسأله 613ـ هرگاه انسان در شهر و آبادي باشد و آب پيدا نكند بايد آنقدر جستجو نمايد تا از پيدا كردن آب مأيوس شود، امّا اگر در بيابان است چنانچه كوهستاني و يا زمين پست و بلند است يا به واسطه درخت و مانند آن عبور از آن مشكل مي باشد بايد در هر يك از چهار طرف به اندازه پرتاب يك تير كه در قديم با كمان پرتاب مي كردند به جستجوي آب رود (1) و اگر زمين هموار و بي مانع است بايد در هر طرف به اندازه مسافت دو تير جستجو كند، ولي هر طرفي كه يقين دارد آب نيست جستجو لازم ندارد و هرگاه بعضي از چهار طرف هموار و بعضي پست و بلند است بايد در هر طرف طبق دستور خودش عمل نمايد.

مسأله 614ـ هرگاه اطمينان دارد كه آب در محلي دورتر از اين مقدار، موجود است و وقت نماز نيز تنگ نشده، بايد به سراغ آن برود، مگر اين كه مشقّت

1. مرحوم علاّمه مجلسي در شرح «من لا يحضره الفقيه» مقدار پرتاب تير را دويست گام معيّن كرده است و ظاهر اين است كه تيرانداز متعارف از اين مقدار تجاوز نمي كند.فوق العاده اي داشته باشد، ولي اگر احتمال دهد يا گمان داشته باشد كه آب در فاصله دورتر است جستجو لازم نيست.

مسأله 615ـ انسان مي تواند شخص ديگري را كه مورد اطمينان اوست به جستجوي آب بفرستد و نيز اگر يك نفر از طرف چند نفر برود كافي است.

مسأله 616ـ هرگاه قبل از وقت نماز جستجو كند و آب پيدا نكند چنانچه تا وقت نماز در همان جا بماند لازم نيست دوباره به جستجوي آب برود مگر اين كه تغييري در اوضاع محل پيدا شده باشد و همچنين اگر براي يك نماز جستجو كند براي نمازهاي ديگر تا تغييري پيدا نشده جستجو لازم نيست.

مسأله 617ـ هرگاه وقت نماز تنگ است و اگر جستجوي آب كند وقت مي گذرد و يا خطري وجود دارد، جستجو لازم نيست، ولي اگر بتواند مقداري جستجو كند همان مقدار لازم است.

مسأله 618ـ اگر عمداً به جستجوي آب نرود تا وقت نماز تنگ شود گناه كرده، ولي نمازش با تيمّم صحيح است.

مسأله 619ـ كسي كه يقين دارد آب پيدا نمي كند و به جستجوي آب نرود و با تيمّم نماز بخواند بعد از نماز بفهمدكه اگر جستجو مي كرد آب پيدا مي شد نمازش باطل است، همچنين اگر بعد از جستجو، تيمّم كرده و نماز خوانده و بعداً بفهمد آب در آن جا وجود داشته بنابر احتياط واجب نماز را اعاده كند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.

مسأله 620ـ كسي كه وضو دارد و مي داند اگر وضوي خود را باطل كند نمي تواند وضو بگيرد، چنانچه ضرر يا مشقّت فوق العاده اي ندارد بايد وضوي خود را براي نماز نگه دارد، حتّي اگر احتمال قابل توجّهي بدهد كه آب براي وضو پيدا نخواهد كرد و يا اين كه قبل از وقت نماز وضو دارد و مي داند بعداً دسترسي به آب ندارد، احتياط واجب آن است كه وضوي خود را نگه دارد.

مسأله 621ـ هرگاه فقط به مقدار وضو يا غسل آب دارد و مي داند اگر آن را بريزدآب پيدا نمي كند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد ريختن آن حرام است و احتياط واجب آن است كه پيش از وقت نماز هم اين كار را نكند، همچنين اگر احتمال عقلايي مي دهد كه اگر آب را بريزد آب ديگري به دستش نمي رسد احتياط واجب آن است كه آب را نگه دارد و در تمام اين صورتها اگر آب را بريزد كار خلافي كرده امّا نماز او با تيمّم صحيح است.

دوم از موارد تيمّم

مسأله 622ـ هرگاه آب در چاه باشد و بواسطه عدم توانايي يا نداشتن وسيله، دسترسي به آب ندارد، بايد تيمّم كند و همچنين اگر مشقّت فوق العاده داشته باشد كه عادتاً مردم آن را تحمّل نمي كنند.

مسأله 623ـ اگر براي بيرون آوردن آب از چاه وسايلي لازم است بايد تهيّه كند، يا كرايه نمايد، هرچند به چند برابر قيمت معمول باشد، امّا اگر تهيّه وسايل يا خريدن خود آب وضو آنقدر هزينه مي خواهد كه نسبت به حال او ضرر دارد واجب نيست.

مسأله 624ـ هرگاه ناچار شود براي تهيّه آب قرض كند واجب است قرض نمايد، امّا اگر مي داند يا گمان داردتوانايي اداي آن دين را نداردواجب نيست قرض كند و اگر كسي مقداري آب بدون منت فوق العاده اي به او ببخشد بايد قبول كند.

سوم از موارد تيمّم

مسأله 625ـ هرگاه آب دارد ولي مي ترسد اگر وضو بگيرد بيمار شود يا بيماري او به طول انجامد، يا شدّت كند، يا معالجه آن سخت شود، در تمام اين موارد بايد تيمّم كند، ولي اگر مثلاً آب گرم براي او ضرر ندارد بايد با آب گرم وضو بگيرد يا غسل كند و لازم نيست يقين به ضرر داشته باشد همين اندازه كه خوف ضرر داشته باشد كافي است كه وضو نگيرد و تيمّم كند.

مسأله 626ـ كسي كه مبتلا به درد چشم است و آب براي او ضرر دارد اگر بتواند اطراف چشم را بشويد بايد وضو بگيرد و الاّ تيمّم كند.

مسأله 627ـ كسي كه مي داند آب براي او ضرر دارد هرگاه تيمّم كند و بعداً بفهمد آب براي او ضرر نداشته تيمّم او باطل است و اگر نماز با آن خوانده، بنابر احتياط واجب اعاده كند و بعكس اگر يقين داشت آب براي او ضرر ندارد و وضو گرفت و غسل كرد بعد فهميد آب براي او ضرر دارد احتياط واجب آن است كه تيمّم كند و اگر نماز خواند اعاده نمايد.

چهارم از موارد تيمّم

مسأله 628ـ هرگاه به مقدار كافي آب دارد امّا اگر آن را به مصرف وضو يا غسل برساند مي ترسد خودش يا فرزندان يا دوستان و همراهانش از تشنگي هلاك يا بيمار شوند، يا فوق العاده به زحمت بيفتند، بايد تيمّم كند و آب را نگه دارد، همچنين اگر انسان غير مسلماني جان او در خطر باشد بايد آب را به او بدهد و تيمّم نمايد، درباره حيوان نيز همين حكم جاري است.

مسأله 629ـ هرگاه غير از آب پاك، آب نجسي هم به مقدار آشاميدن دارد، از آب نجس نمي تواند استفاده كند، بايد آب پاك را براي آشاميدن بگذارد و براي نماز تيمّم كند، ولي دادن آب نجس به حيوان اشكالي ندارد.

پنجم از موارد تيمّم

مسأله 630ـ كسي كه آب كمي در اختيار دارد كه اگر با آن وضو بگيرد و يا غسل كند براي تطهير بدن يا لباس او چيزي نمي ماند بايد نخست بدن و لباس را آب بكشد، بعد تيمّم كند و نماز بخواند، امّا اگر چيزي كه بر آن تيمّم كند ندارد بايد آب را به مصرف وضو يا غسل برساند و با بدن يا لباس نجس نماز بخواند.

ششم از موارد تيمّم

مسأله 631ـ هرگاه آب يا ظرفش غصبي است، يا از طلا و نقره است و آب و ظرف ديگري ندارد،بايد به جاي وضو يا غسل، تيمّم كند.

هفتم از موارد تيمّم

مسأله 632ـ در تنگي وقت كه اگر بخواهد وضو بگيرد يا غسل كند همه نماز يا مقداري از آن خارج از وقت واقع مي شود بايد تيمّم كند.

مسأله 633ـ هرگاه كسي عمداً نماز را بقدري تأخير بيندازد كه وقت وضو يا غسل نداشته باشد معصيت كرده، ولي نماز او با تيمّم صحيح است، هرچند احتياط مستحب آن است كه قضاي آن را نيز به جا آورد.

مسأله 634ـ كسي كه نمي داند وقت تنگ شده يا نه، بايد وضو بگيرد يا غسل كند، ولي اگر مي داند مقدار كمي وقت دارد امّا مي ترسد اگر سراغ وضو يا غسل برود به نماز نرسد بايد تيمّم كند.

مسأله 635ـ هرگاه كسي به واسطه تنگي وقت تيمّم كرده و مشغول نماز است و در بين نماز آبي كه داشته از دست برود براي نمازهاي بعد مي تواند با همان تيمّم نماز بخواند.

مسأله 636ـ هرگاه بتواند وضو بگيرد يا غسل كند و نماز را بدون مستحبات (ماننداقامه و قنوت) به جاآورد بايد چنين كند حتّي اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد مي تواند آن را ترك نمايد و با وضو نمازبخواند.

بر چه چيزهايي مي توان تيمّم كرد؟

مسأله 637ـ تيمّم بر چند چيز جايز است: خاك، شن، ريگ، كلوخ (خاكهاي به هم چسبيده) و سنگ، به شرط اين كه پاك باشند و مختصر غباري لااقل بر آنها باشد.

مسأله 638ـ تيمّم بر سنگ آهك و سنگ گچ و سنگ مرمر و سنگ سياه و مانند آن جايز است،ولي تيمّم بر جواهرات مانند سنگ عقيق و فيروزه باطل است و احتياط واجب آن است كه بر گچ و آهك پخته وهمچنين بر آجر و سفال تيمّم نكند.

مسأله 639ـ هرگاه چيزهايي كه در مسأله سابق گفتيم پيدا نشود، بايد برگرد و غباري كه روي لباس و مانند آن است تيمّم كند و چنانچه غبار پيدا نشود بايد بر گِل تيمّم كند و اگر گل هم پيدا نشود احتياط واجب آن است كه نماز را بدون تيمّم بخواند و بعداً قضاي آن را نيز به جا آورد و چنين كسي را «فاقد الطّهورين» نامند.

مسأله 640ـ كسي كه آب ندارد اگر برف يا يخ داشته باشد چنانچه ممكن است بايد آن را آب كند و با آن وضو يا غسل به جا آورد.

مسأله 641ـ اگر كاه يا اشياء ديگري با خاك و ريگ مخلوط شود تيمّم بر آن جايز نيست، ولي اگر آنقدر كم باشد كه در خاك يا ريگ از بين رفته حساب شود تيمّم بر آن مانعي ندارد.

مسأله 642ـ هرگاه خاك و مانند آن براي تيمّم ندارد امّا مي تواند خريداري كند واجب است اقدام نمايد.

مسأله 643ـ تيمّم بر ديوار گلي صحيح است و احتياط مستحب آن است كه با وجود زمين يا خاك خشك بر زمين يا خاك نمناك تيمّم نكند.

مسأله 644ـ چيزي كه بر آن تيمّم مي كند بنابر احتياط واجب بايد غصبي نباشد، امّا اگر نداند غصبي است و يا فراموش كرده باشد تيمّم او صحيح است، مگر آن كه خودش آن را غصب كرده باشد.

مسأله 645ـ كسي كه در جاي غصبي زنداني است مي تواند بر خاك يا سنگ آن تيمّم نمايد و نمازبخواند.

مسأله 646ـ همان گونه كه اشاره شد واجب است تا آنجا كه امكان دارد چيزي كه بر آن تيمّم مي كند گردي داشته باشد كه بر دست بماند و بعد از زدن دست بر آن،مستحبّ است دست را بتكاند كه گرد و خاك اضافي آن بريزد.

مسأله 647ـ بهتر است از تيمّم بر زمينهاي آلوده، زمين گود، كنار جاده ها و زمين شوره زار در صورتي كه نمك روي آن نگرفته باشد خود داري كند و اگر نمك روي آن را گرفته است باطل است، اگر آلودگي طوري است كه بيم بيماري از تيمّم بر آن مي رود، بايد بنابر احتياط واجب بدون تيمّم نماز بخواند و بعداً قضا كند.

طريقه تيمّم كردن

مسأله 648ـ براي تيمّم بايد اوّل نيّت كند، بعد تمام دو كف دست را باهم بر چيزي كه تيمّم بر آن صحيح است بزند، سپس هردو دست را بنابر احتياط واجب به تمام پيشاني و دوطرف آن از جايي كه موي سر مي رويد تا ابروها و بالاي بيني بكشد و احتياط واجب آن است كه روي ابروها را نيز مسح كند، سپس كف دست چپ را بر تمام پشت دست راست مي كشد و بعد از آن، كف دست راست را بر تمام پشت دست چپ.

احكام تيمّم

مسأله 649ـ تيمّم بدل از وضو و بدل از غسل فرقي باهم ندارند، ولي احتياط مستحب آن است كه در تيمّم بدل از غسل يك بار ديگر دستها را بر زمين زند و مجدداً با آن پشت دست راست و سپس پشت دست چپ را مسح كند.

مسأله 650ـ تمام پيشاني و پشت دستها را بايد مسح كند و اگر مختصري از آن را مسح نكند تيمّم باطل است، خواه عمداً باشد يا از روي فراموشي، ولي دقّت زياد هم لازم نيست، همين اندازه كه بگويند تمام پيشاني و پشت دستها مسح شده كافي است.

مسأله 651ـ براي اين كه يقين كند تمام پيشاني و پشت دستها را مسح كرده بايد كمي از اطراف آن را نيز داخل كند، ولي مسح ميان انگشتان لازم نيست و احتياط واجب اين است كه پيشاني و پشت دستها را از بالا به پايين مسح كند و كارهاي تيمّم را پشت سر هم به جا آورد و اگر ميان آنها بقدري فاصله دهد كه صورت تيمّم از بين برود باطل است.

مسأله 652ـ لازم نيست در موقع نيّت معيّن كند كه تيمّم او بدل از غسل است يا بدل از وضو، همين اندازه كه قصد اطاعت امر الهي را دارد كافي است، حتّي اگر يكي را به جاي ديگري نيّت كند امّا قصد او اطاعت امر واقعي الهي باشد صحيح است.

مسأله 653ـ بنابر احتياط واجب بايد اعضاي تيمّم و كف دستها پاك باشد، ولي اگر كف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بكشد بايد با همان وضع تيمّم كند.

مسأله 654ـ بايد براي تيمّم، موانع را از اعضاي تيمّم برطرف كند و اگر انگشتري در دست دارد بيرون آورد، همچنين اگر موي پيش سر روي پيشاني افتاده آن را بايد كنار زند، حتّي اگر احتمال قابل توجهي مي دهد كه مانعي در كار باشد بايد جستجو نمايد.

مسأله 655ـ هرگاه پيشاني يا پشت دستها يا كف دستها زخم باشد و پارچه يا چيز ديگري بر آن بسته است كه نمي تواند باز كند، يا ضرر دارد، بايد با همان حال تيمّم كند.

مسأله 656ـ كسي كه خودش توانايي بر تيمّم ندارد بايد نايب بگيرد، يعني كسي دستهاي او را بر زمين زند، و اگر ممكن نيست، بر زمين بگذارد و بعد با دست خودش او را تيمّم دهد، اگر اين هم ممكن نباشد بايد نايب دست خود را بر چيزي كه تيمّم بر آن صحيح است بزند و بر پيشاني و دستهاي او بكشد.

مسأله 657ـ بعد از فراغت از تيمّم اگر شك كند كه درست انجام داده يا نه، اعتنا نكند و اگر در اثنا شك كند احتياط واجب آن است كه برگردد و قسمت مشكوك را دوباره انجام دهد.

مسأله 658ـ كسي كه وظيفه اش تيمّم است نبايد پيش از وقت نماز تيمّم كند، ولي اگر براي كار واجب ديگر يا كار مستحبّي تيمّم كند و تا وقت نماز عذرش باقي باشد مي تواند با همان تيمّم نماز بخواند.

مسأله 659ـ كسي كه وظيفه اش تيمّم است اگر يقين داشته باشد يا احتمال دهد كه تا آخر وقت عذرش باقي مي ماند مي تواند در اوّل وقت با تيمّم نماز بخواند، ولي اگر يقين داشته باشد كه تا آخر وقت عذر او برطرف مي شود بنابر احتياط واجب بايد صبر كند.

مسأله 660ـ كسي كه با تيمّم نماز مي خواند مي تواند نماز قضا را نيز در آن حال با تيمّم بخواند، ولي هرگاه يقين دارد عذر او بزودي برطرف مي شود بايد صبر كند، همچنين بنابر احتياط واجب اگر اميد برطرف شدن عذر را بزودي دارد تأخير اندازد.

مسأله 661ـ كسي كه نمي تواند وضو بگيرد يا غسل كند جايز است نمازهاي مستحبّي را با تيمّم بخواند، حتّي اگر مثلاً براي انجام نماز شب وقت تنگ است مي تواند تيمّم كند.

مسأله 662ـ كسي كه به واسطه نداشتن آب يا عذر ديگري تيمّم كند بعد از پيدا شدن آب يا برطرف شدن عذر، تيمّم او خود به خود باطل مي شود.

مسأله 663ـ تمام كارهايي كه وضو را باطل مي كند تيمّم بدل از وضو را هم باطل مي كند و تمام كارهايي كه غسل را باطل مي كند تيمّم بدل از غسل را هم باطل مي نمايد.

مسأله 664ـ هرگاه چند غسل بر انسان واجب شود و نتواند غسل كند يك تيمّم به قصد همه آنها كافي است.

مسأله 665ـ هرگاه به جاي غسل تيمّم كند لازم نيست وضو بگيرد، يا تيمّم ديگري بدل از وضو كند، خواه غسل جنابت باشد يا غسلهاي ديگر، ولي احتياط مستحب آن است كه در غسلهاي ديگر وضو بگيرد يا اگر نمي تواند تيمّم ديگري بدل از وضو كند.

مسأله 666ـ هرگاه به جاي غسل تيمّم كند و بعد كاري كه وضو را باطل مي كند انجام دهد براي نمازهاي بعد فقط بايد وضو بگيرد و اگر نمي تواند وضو بگيرد به جاي آن تيمّم كند.

مسأله 667ـ كسي كه وظيفه اش تيمّم است اگر براي كاري تيمّم كند تا تيمّم و عذر او باقي است مي تواند تمام كارهايي را كه وضو و غسل در آن شرط است به جا آورد، حتّي اگر تيمّم را به خاطر تنگي وقت نماز گرفته باشد دست گذاردن روي خط قرآن و مانند آن براي او جايز است.

مسأله 668ـ نمازهايي را كه با تيمّم خوانده اعاده و قضا ندارد، ولي در چند مورد احتياط مستحب آن است كه نمازهاي خود را اعاده كند: اوّل در جايي كه آب نداشته يا مانع از استعمال آب داشته و عمداً خود را جُنُب كرده و با تيمّم نماز خوانده است. دوم در جايي كه عمداً به جستجوي آب نرود و در تنگي وقت با تيمّم نماز بخواند و بعد بفهمد اگر جستجو مي كرد آب پيدا مي شد. سوم آن كه مي دانسته يا گمان داشته كه دسترسي به آب ندارد و آبي را كه داشته ريخته و تلف كرده است.

نظرات شما عزیزان:

• تاريخ : سه شنبه 19 شهريور 1392برچسب:,
  ساعت: 17:7
• نویسنده : امیرحسین هوشمندزاده

برچسب‌ها: